Veel materialen in de bouw bevatten kwarts. Werk je met deze materialen, dan kun je worden blootgesteld aan kwartsstof. Kwartsstof is heel fijn stof, dat niet of nauwelijks te zien is. We noemen dit een respirabele stof, het bestaat uit hele kleine onoplosbare stofdeeltjes die diep in de longen terecht kunnen komen en hier achterblijven. Kwartsstof komt vrij bij het bewerken van kwartshoudende materialen. Kwarts zit in zand en in de meeste natuurlijke gesteenten, dus in veel bouwmaterialen.

Voorbeelden van materialen met een hoog kwartsgehalte zijn:

• zandsteen (50-90%);
• kalkzandsteen (30-83%);
• cellenbeton (12-44%) en
• betonsteen (23-40%).

Dit zijn materialen waar veel mee gewerkt wordt. Kwarts in vaste vorm is niet gevaarlijk.

Bij het bewerken van veel gebruikte kwartshoudende bouwmaterialen ontstaat stof bijvoorbeeld bij:

• Gaten boren ten behoeve van stellen van kozijnen en profielen aanbrengen voor isolatie en leidingen etc.;
• Frezen van leidingsleuven met de muurfrees;
• Uitslijpen van voegen;
• Slijpen van wand en vloertegels;
• Doorslijpen van stoepbanden en dakpannen;
• Boren en zagen in beton;
• Schuren van vloeren;
• Slopen van gebouwen;
• Aanmaken van mortels, storten en mengen;
• Schoonmaken: vegen, borstelen, blazen met perslucht.

Het inademen van kwartsstof kan ernstige longaandoeningen veroorzaken:

• Diep in de longen kunnen de kwartsstofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. Dat wordt longfibrose of ook wel stoflongen (of silicose) genoemd. Het longweefsel kan dan minder zuurstof opnemen en wordt minder elastisch. Dat kan betekenen dat je bij inspanning kortademig en benauwd wordt, gaat hoesten en last krijgt van pijn op de borst. 
• Kwartsstof is ook kankerverwekkend. Blootstelling eraan kan uiteindelijk longkanker veroorzaken.

Voor onze bouwplaatsmedewerkers:

• Zorg ervoor dat iedereen voldoende instructie/training heeft gehad over het veilig werken met kwartsstof;
• Spreek als werkgever en werknemer met elkaar over de te nemen beschermingsmaatregelen en spreek elkaar indien nodig er ook op aan!

Werkgever en werknemer kunnen samen de volgende maatregelen nemen, op volgorde van de arbeidshygiënische strategie: 

• Kies indien mogelijk een materiaal dat geen of minder kwarts bevat;
• Kies indien mogelijk voor een bewerkingsmethode waarbij zo min mogelijk kwartsstof vrijkomt (b.v. blokken knippen in plaats van zagen);
• Gebruik gereedschap met afzuiging en/of watertoevoer en zorg ervoor dat de afzuiging goed aansluit op het werkvlak (zie ook www.stofvrijwerken.nl);
• Zorg voor voldoende ventilatie;
• Houd de werkruimte regelmatig en goed schoon;
• Voer stoffige werkzaamheden zo veel mogelijk gescheiden uit van stofarme/stofvrije werkzaamheden;
• Als bovenstaande maatregelen niet voldoende zijn, zorg dan voor het dragen van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen:
  • Volgelaatsmasker met P3-filter voorzien van aangeblazen lucht;
  • In combinatie met afzuiging of nat werken, is een P2-masker doorgaans voldoende;
  • Zie ook PISA voor het type ademhalingsbescherming dat moet worden toegepast bij de verschillende materialen.

Kijk voor meer informatie over werken met kankerverwekkende stoffen op het Arboportaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

In een factsheet is meer achtergrondinformatie te vinden over kwartsstof, de risico's die de stof met zich meebrengt, symptomen en ziekte, en de beschermende maatregelen die getroffen kunnen worden.

Link naar de factsheet: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/kwartsstof/documenten/publicatie/2018/05/07/factsheet-kwartsstof

Zie ook de toolbox Abomafoon: https://www.abomafoon.nl/kwartsstof/